Ekosistem yaygın bir terimdir ve biyoloji ve çevre çalışmalarında yaygın olarak kullanılır. Genel olarak doğadaki tüm canlı organizmalar ve bunlarla ilişkili cansız bileşenlerden oluşan bir sistem veya topluluk olarak bilinir. Bu bileşenlerin tümü, ekolojik dengeyi oluşturmak için doğrudan veya dolaylı olarak birbirleriyle ilişkilidir.
Bu nedenle farklı ekosistem türlerini ve bunların spesifik olarak neler içerdiklerini bilmek gerekir. Çeşitli ekosistem türlerini tartışmadan önce, öncelikle ekosistem terimini tanımıyla birlikte anlayalım.
Ekosistem Nedir?
Bir ekosistemi tanımlayarak, birbirleriyle ve cansız bileşenlerle etkileşime giren canlı organizmalardan oluşan bir topluluğu ifade eder. Bir ekosistem, farklı canlı organizmaların diğerleriyle ve onları çevreleyen cansız ortamlarla etkileşime girdiği yapısal ve işlevsel bir ekoloji birimi olarak tanımlanabilir.
Ekosistemler istikrarlı bir hızla değişiyor. Bunun nedeni, çevreyi ve ekosistemi doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen birçok insan eyleminin olmasıdır. Bu tür görevlerden bazıları ormanların yok edilmesi, kirlilik, doğal sınırlar boyunca hastalıkların yayılması, yerli olmayan türlerin taşınması, aşırı büyüme yoluyla doğal yaşam alanlarının tükenmesi vb.'dir. Ayrıca, ekosistemde değişiklik yapılmasından doğal afetler de sorumludur. Bu değişiklikler arasında türlerin belirli bir bölgeye göçü, hava değişiklikleri, çeşitli felaketler veya yalnızca bir türü etkileyen ölümcül hastalıklar yer alır.
Ekosistemin Yapısı
Bir ekosistemin yapısı temel olarak organizasyon ortamındaki hem biyotik hem de abiyotik bileşenlerin tanımını ifade eder. Özellikle enerjinin çevredeki dağılımını içerir. Ayrıca o spesifik ortamda hakim olan çeşitli iklim koşullarını da içerir. Hem biyotik hem de abiyotik bileşenler birbirine bağlıdır ve enerjinin belirli bir bileşenden diğerine aktarıldığı açık bir sistem oluşturur.
ayda kaç hafta
Biyotik (Yaşayan Bileşenler)
Biyolojik bileşenler ekosistemdeki tüm canlı organizmaları ifade eder. Bu bileşenler tipik olarak hayvanlar, bitkiler, insanlar ve diğer mikroorganizmalar gibi organizmaları içerir. Farklı beslenmeye bağlı olarak biyolojik bileşenler aşağıdaki üç kategoriye ayrılır:
Abiyotik (Cansız Bileşenler)
Abiyotik bileşenler, iklimler ve iklim bileşenleri de dahil olmak üzere ekosistemdeki tüm canlı olmayan elementleri ve bileşikleri ifade eder. Ayrıca abiyotik bileşenler birincil enerji ve besin kaynaklarıdır ve ekosistemin düzgün işleyişine zemin hazırlar.
Güneş bir ekosistemin temel enerji kaynağıdır. Abiyotik bileşenlerin diğer örnekleri ışık, nem, sıcaklık, gaz, su, hava, mineraller, toprak, topografya ve çeşitli habitatlardır.
Not: Abiyotik bileşenler olmadan hiçbir ekosistem biyolojik bileşenleri sağlayamaz.
Ekosistem Türleri
Farklı iklimlere, habitatlara ve yaşam formlarına dayalı farklı ekosistem türleri vardır. Bu, ekosistemlerin tipik olarak yüzlerce ve binlerce daha küçük sisteme bölünebileceği anlamına gelir. Ancak bu türlerin tümü genellikle aşağıdaki iki kategoriden birine girer:
- Su Ekosistem
- Karasal Ekosistem
Şimdi yukarıdaki ekosistemlerin her ikisini de ayrıntılı olarak anlayalım:
Su Ekosistem
Su ekosistemleri, öncelikle su kütlelerinin üzerinde veya içinde bulunan tüm bu tür ekosistemleri ifade eder. Su sistemindeki tüm canlı ve cansız organizmaların doğası ve özellikleri, ekosistemlerini çevreleyen ortama göre belirlenir. Bu ekosistemlerdeki organizmalar, su ve kara ekosistemlerindeki diğer organizmalarla etkileşime girer.
Su ekosistemi esas olarak aşağıdaki türlere bölünmüştür:
Tatlı Su Ekosistemi
Tatlı su ekosistemi insanlar ve karada yaşayan diğer organizmalar için vazgeçilmez ekosistemlerden biridir. Bunun nedeni bu ekosistemin içme suyu kaynağı olmasıdır. Ayrıca ulaşım, dinlenme vb. için gerekli enerji ve suyun sağlanmasına da yardımcı olur.
Tatlı su ekosistemleri esas olarak lentik, lotik ve sulak alanları içerir.
Tatlı su ekosistemi, başlıca ekosistem türleri arasında en küçük ekosistem türüdür. Tatlı su ekosisteminde genellikle tuz içeriği yoktur. Ayrıca çok sayıda böcek, küçük balık, amfibi ve çeşitli bitki türlerinden oluşur. Bitkiler fotosentez yoluyla oksijen sağlanmasına yardımcı olur ve aynı zamanda bu ekosistemde yaşayan organizmalara besin sağlar.
Deniz Ekosistemi
Deniz ekosistemleri genellikle tuz içeriğinin varlığıyla karakterize edilir. Bu ekosistemler tatlı su ekosisteminden daha yüksek tuz içeriğine sahiptir. Üstelik dünyadaki en büyük ekosistem türü olarak biliniyorlar. Genellikle tüm okyanusları ve bunların parçalarını içerir. Ayrıca deniz ekosistemleri, tatlı su ekosistemlerinden daha fazla biyolojik çeşitliliği destekleyen kendine özgü bir flora ve faunaya sahiptir. Bu tür ekosistem hem deniz hem de karasal ortamlar için gereklidir.
Bu ekosistem özellikle tuzlu bataklıkları, lagünleri, mercan resiflerini, haliçleri, gelgit bölgeleri, mangrovları, deniz tabanını ve derin denizleri içerir. Tuzlu bataklıkların, mangrov ormanlarının ve deniz çayırlarının en verimli ekosistemler arasında olduğu söyleniyor. Mercan resiflerinin dünya çapındaki deniz sakinlerinin çoğuna yeterli miktarda yiyecek ve barınak sağladığı bilinmektedir.
Karasal Ekosistem
Karasal ekosistem, çoğunlukla karada bulunan tüm bu tür ekosistemleri ifade eder. Bu ekosistemlerde suyun varlığı ölçülse de tamamen karaya dayalıdır ve karada bulunmaktadır. Daha spesifik olarak, karasal ekosistemlerde düşük ve yeterli miktarda su bulunmaktadır. Su miktarının az olması bu ekosistemleri su ekosistemlerinden ayırır. Ayrıca, karasal ekosistemler tipik olarak hem mevsimsel hem de günlük iklimlerde sıcaklık dalgalanmalarına sahiptir. Bu ekosistemleri benzer ortamlardaki su ekosistemlerinden farklı kılan spesifik bir faktördür.
Ayrıca karasal ekosistemlerde ışığın kullanılabilirliği su ekosistemlerine göre biraz daha yüksektir. Bunun nedeni karadaki iklimin suya göre nispeten daha şeffaf olmasıdır. Karasal ekosistemlerdeki ışık mevcudiyeti ve sıcaklığın tamamen farklı olması nedeniyle, çeşitli flora ve faunaya sahiptirler. Karasal ekosistemler, farklı jeolojik bölgelere dağılmış çeşitli ekosistemleri içerir.
Karasal ekosistemler esas olarak aşağıdaki türlere ayrılır:
Orman Ekosistemleri
Orman ekosistemi, birçok organizmanın çevrenin abiyotik bileşenleriyle birlikte yaşadığı bir ekosistemdir. Bu ekosistemde çok farklı flora ve fauna bulunmaktadır. Bu genellikle orman ekosisteminin, cansız abiyotik unsurlarla yaşayan yüksek yoğunlukta canlı organizmalara sahip olduğu anlamına gelir. Orman ekosistemi genellikle çeşitli bitkileri, mikroorganizmaları, hayvanları ve diğer türleri içerir.
Ormanlar önemli karbon yutaklarıdır ve Erath'ın genel sıcaklığının kontrol edilmesinde ve dengelenmesinde rol oynarlar. Orman ekosistemindeki değişiklikler tüm ekolojik dengeyi etkilediği gibi ormanlardaki ciddi değişiklikler veya tahribat da tüm ekosistemi yok edebilir. Ormanlar genellikle tropik yaprak döken ormanlar, tropik yaprak dökmeyen ormanlar, ılıman yaprak döken ormanlar, ılıman ormanlar ve Tayg olarak sınıflandırılır.
Otlak Ekosistemleri
Ağaç sayısının az olduğu ekosistemlere mera ekosistemleri denir. Bu ekosistemler esas olarak otlar, çalılar ve bitkilerden oluşur. Bu, tipik olarak kompozit familyaya ait olan baklagillerin yanı sıra, bu ekosistemlerdeki birincil bitki örtüsünün çimenler olduğu anlamına gelir.
Çayır ekosistemleri genel olarak küresel olarak hem tropik hem de ılıman bölgelerde bulunur; ancak bunların farklı varyasyonları vardır. Bu ekosistemlerin örnekleri arasında savan otlakları ve ılıman otlaklar bulunur. Çeşitli otlayan hayvanlara, böcek öldürücülere ve otçullara ev sahipliği yaparlar.
Dağ Ekosistemleri
Adından da anlaşılacağı gibi dağ ekosistemi, iklimin genellikle soğuk olduğu ve yağışın az olduğu dağlık bölgelerle karakterize edilir. Bu iklim değişiklikleri nedeniyle bu ekosistemler, çeşitli hayvan ve bitki türlerinin bulunduğu çok çeşitli habitatlara sahiptir. Dağlık bölgelerin yüksek rakımlı kesimleri soğuk ve sert bir iklime sahiptir. Bu ekosistemlerde yalnızca ağaçsız dağ bitki örtüsünün bulunmasının nedeni budur. Bu ekosistemlerde bulunan hayvanlar genellikle kendilerini soğuk iklimlerden korumak için kene kürk mantolarına sahiptir.
Freddie Mercury doğdu
Ayrıca dağların alçak yamaçlarında ağırlıklı olarak iğne yapraklı ağaçlar bulunmaktadır. Dağ ekosistemlerine örnek olarak Arktik bölgelerdeki dağ tepeleri verilebilir. Yılın büyük bölümünde karla kaplıdırlar.
Çöl Ekosistemleri
Çöl ekosistemleri dünya çapında mevcut ve çöl alanlarının yaklaşık yüzde 17'sini kapsıyor. Bunlar yıllık yağış miktarının genellikle 25 mm'den az ölçüldüğü alanlardır. Ağaçların ve kumlu arazilerin az olması nedeniyle bu ekosistemlerde güneş ışığı yoğunlaşıyor. Bu ekosistemlerin inanılmaz derecede yüksek sıcaklıklara ve düşük su mevcudiyetine sahip olmasının nedeni budur. Ancak geceler oldukça soğuktur.
Çöl ekosistemi benzersiz bir flora ve faunaya sahiptir. Bitkiler az miktarda su ile büyürler ve mümkün olan miktarda suyu yaprak ve gövdelerinde muhafaza ederler. Örneğin dikenli yapraklı kaktüs, bir sap kullanarak su depolama özelliğine sahip bir çöl bitkisi türüdür. Benzer şekilde hayvanlar da çöl ekosistemlerinin koşullarına uyum sağlıyor. Yaygın hayvanlardan bazıları develer, sürüngenler, çeşitli böcekler ve kuşlardır.
Ekosistemin İşlevleri
Ekosistemin en yaygın işlevlerinden bazıları aşağıda listelenmiştir:
- Tüm temel ekolojik süreçlerin düzenlenmesine yardımcı olur, yaşam sistemlerini yönetir ve sürdürülebilirliği sağlar.
- Ekosistem bileşenlerinin farklı trofik seviyeleri arasındaki denge yapısal sürecinin korunmasına katılır.
- Biyosfer boyunca minerallerin döngüsünden sorumludur.
- Abiyotik ve biyotik ekosistem bileşenleri arasındaki besin döngüsünü korur ve düzenler.
- Ekosistem, abiyotik bileşenlerin yanı sıra, öncelikle enerjinin aktarılmasından sorumlu olan organik bileşenlerin sentezine de katılır.